Monique Bekker | 26-02-2020 |
| A&O-items februari 2020 |
|
|
|
| |
| |
|
| ACT in groepen, de praktijk (1) |
Veel van mijn lezers kennen mij van de artikelen over groepsdynamica. Groepsdynamica inspireert mij nog elke dag. Toen ik echter enkele jaren geleden met Acceptance en Commitment Therapy (ACT) in aanraking kwam, ontstond bij mij de grote wens om de principes van ACT in te zetten in groepen. Werken met groepen geeft mij altijd veel energie, en ik geniet van de interactie met de deelnemers en hoe zij met elkaar oefenen en elkaar stimuleren. In deze aflevering wil ik de start van een ACT-groep nader beschrijven.
Op de eerste van de zes avonden komen de cliënten/deelnemers binnen. Ik ken ze al, want om de beginsituatie van de groep zo goed mogelijk te peilen, houd ik met alle deelnemers een intakegesprek. Ik vind het belangrijk om te onderzoeken of iedereen erbij kan, wil en mag horen. Sommige deelnemers willen na de intake liever een persoonlijk traject volgen, anderen kunnen niet op de geplande data. Het zou ook kunnen voorkomen dat iemand meer geschikt is voor een persoonlijk traject. Ik denk dan bijvoorbeeld aan deelnemers die het lastig vinden om zich te conformeren aan de groepsregels, vanwege bijvoorbeeld minder goede sociale en communicatieve vaardigheden, of omdat zij een (negatieve) relatie hebben met een andere deelnemer (NVGP, 2019).
Omdat ik samenwerk met een psychologenpraktijk, en er ook wel eens deelnemers uit die praktijk kunnen komen, overleg ik soms met collega-psychologen. Ook houd ik de groepen klein (maximaal 5 deelnemers), zowel uit compassie voor de deelnemers (ze krijgen dan voldoende aandacht), als vanuit compassie met mijzelf (dat is het maximale aantal dat ik in dergelijke, intensieve trainingen, overzichtelijk vind).
Veiligheid en structuur
De groepswaarden veiligheid en structuur zijn heel belangrijk in de inclusiefase, de fase waarin de groep opstart (Bekker, 2016). Door de kennismakingsronde goed uit te leggen, een tijdspad voor de bijeenkomst uit te zetten (ik maak meestal een tijdsindeling en beschrijf het programma en de doelen) en de verwachtingen (zoals geheimhouding en communicatieregels) te bespreken, merk ik dat er ontspanning komt.
In de kennismakingsronde geef ik bijvoorbeeld een opdracht mee als: vertel je meest succesvolle ervaring met een training of therapie. Of, als ik wat humor bij de start wil inzetten: wat was het meest vreemde advies dat je hebt gehad? De verbinding tussen de deelnemers wordt dan al vrij snel zichtbaar. Ze hebben allemaal ervaringen met hulpverlening en therapie en zijn nog niet zo veerkrachtig als ze zouden willen zijn.
Wanneer we met elkaar de regels verkennen die we onszelf opleggen, blijken de verschillen niet zo divers (en iedere keer overvalt het me weer dat ik zelf ook nog zoveel regels heb). Daarna verdeel ik de groep in 2- of 3-tallen, en bespreken ze met elkaar hoe de regels werken op korte en lange termijn, of ze mogelijk een vermijdende functie hebben, en of ze bereid zijn om te oefenen met het loslaten van een regel. Zo ja, welke regel en welke opdracht kan daar dan bij horen.
Eten op de bank
Een deelnemer die al enige tijd geen plezier meer in zijn werk heeft, heeft als regel dat hij zich daar maar overheen moet zetten, en niet moet zeuren. In werkelijkheid meldt hij zich af en toe ziek, en kost het naar het werk gaan hem inmiddels veel moeite. Op sommige dagen heeft hij het zelfs thuis niet meer naar zijn zin, mede omdat hij ook alleen woont. Wanneer een mede-deelnemer hem vraagt of hij nog wel ergens plezier aan beleeft, blijkt dat hij heel erg van koken houdt. Echter omdat hij alleen woont, eet hij vooral opwarm-maaltijden op de bank, met telefoon en tablet naast zich en de televisie aan. Niet echt een situatie om je beter te voelen. ‘Kook gewoon weer eens lekker voor jezelf’, zei de mededeelnemer. Tja… dat hadden er wel meer tegen hem gezegd, maar het lukte hem niet.
Op zo’n moment leg ik meestal plenair wat uit. Ik vertel over ‘pijn’, bijvoorbeeld omdat je het plezier in je werk bent kwijtgeraakt, je liever thuis bent, maar zelfs daar geen plezier meer beleeft aan koken en eten. Ook leg ik het begrip ‘lijden’ uit. Dat je door weinig compassie met jezelf te hebben en je jezelf geen lekkere maaltijd gunt, je je over het algemeen niet beter zal voelen. Ik vraag de deelnemers het verhaal van degene met wie ze hebben gesproken, samen te vatten en de elementen ‘pijn’ en ‘lijden’ daarin te benoemen. Ook bespreken we of er sprake is van vermijden en wat er dan vermeden wordt.
De kracht van de groep
Wanneer pijn benoemd wordt, is dat ook vaak een moment waarin de pijn zichtbaar wordt in de vorm van verdriet, spijt en bewustwording van patronen die de deelnemers gevangenhouden. Ook hier zie ik verbondenheid. We (ook ik) zijn meesters geworden in het vermijden van pijn en het in standhouden van lijden en vermijden. De deelnemer met de kookpassie zag opeens dat niet alleen zijn plezier in het werk was verdwenen, maar ook zijn plezier in zichzelf een plezier doen, zoals koken en dat hij tijdens het eten op de bank niet echt genoot van de maaltijd.
De kracht van de groep komt hier zo prachtig naar voren. Bijvoorbeeld door het herkennen van elkaars pijn en lijden door het uitwisselen van ervaringen en dit naast je eigen pijn en lijden leggen. Maar ook het opdoen van kennis door de begrippen toe te passen op elkaars casuïstiek. En ook niet onbelangrijk is de creativiteit in het ontdekken van oefeningen die je helpen om je woorden om te zetten in daden. De uitdagingen die de groepsleden voor elkaar bedenken gaan soms verder dan die van mij als trainer. De commitment die ze met elkaar aangaan, is sterker dan die met mij alleen.
Ieder groepslid is de volgende bijeenkomst nieuwsgierig naar de uitkomst van de oefeningen. Is het de deelnemers gelukt om de regel te breken en is de activiteit die hij of zij had bedacht, gelukt? Hoe zat het met de bereidheid om die stap te gaan zetten? Ook voor mij als trainer spannend, welke ervaringen zij de volgende bijeenkomst meenemen.
Zijn er ook nadelen?
Net als in iedere bijeenkomst waar mensen samen zijn, is het ook hier belangrijk om als trainer steeds te letten op de veiligheid van de deelnemers. Juist in deze groepen nog sterker, omdat de deelnemers toch een bepaalde mate van kwetsbaarheid hebben. Het goed willen doen - en angst om te falen - komt veel voorbij. Ik kan dat niet oplossen, maar ben sterk opmerkzaam op de ervaringsmomenten. Mag je de oefeningen minder goed doen, mag je opgeven als je een oefening niet fijn vindt om te doen?
Omdat je als trainer ook niet alles goed doet, vertel ik hun soms iets van mijn eigen worstelingen. Dat mag volgens de ACT-filosofie, het maakt je menselijker. Het vereist dat je ACT ook op jezelf kunt toepassen. Met de bereidheid om ACT voor groepen te starten, wist ik dat ik situaties zou opdoen waarop ik het antwoord nog niet had. Dat was spannend maar maakte mij ook nieuwsgierig. Zou ik dit kunnen, vermoedelijk wel, maar eerst maar eens ervaren. En zo niet… dan had ik het in ieder geval geprobeerd.
Bereidheid
Aan het eind van de eerste bijeenkomst evalueer ik die. Is er uitgekomen wat men had verwacht? De deelnemers geven soms aan in verwarring te zijn en op zoek naar houvast. In het begin schrok ik daarvan. Was ik te vaag geweest? Ik ontdekte echter dat de verwarring ook passend was voor hen, nu zij voor het eerst uit een vaste routine stapten. Ik stel ze niet echt gerust, maar vraag wat ze nodig hebben om bereid te zijn deze verwarring te verdragen. Dan zie ik soms een glimlach die mogelijk staat voor: ‘O ja, ik mag het uitproberen’.
Hoe het verder ging met de deelnemer uit de groep, vertel ik een volgende keer. Ben je niet bereid om daarop te wachten, dan kun je me bellen op 0624582897 of mailen naar m.bekker@bopadvies.nl
Wil je zelf ook een groep begeleiden vanuit de ACT-invalshoeken, omdat je al wat van ACT weet, en/of ben je nieuwsgierig naar oefeningen uit ACT, of wil je gewoon meer weten over groepsdynamica, meld je dan aan via www.bopadvies.nl om de training ACT voor groepen (2 dagdelen) te volgen, waarbij je tevens accreditatiepunten kunt krijgen voor je registratie als A&O/A&G-psycholoog.
Literatuur
|
|
 |
Monique Bekker, Registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie, docent/trainer in groepsdynamica bij BOPadvies en auteur van de boeken 'Leuker Lesgeven', 'Focus op Groepsdynamica' en 'Groepsdynamica: Werken in en met groepen'. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
